Volksziekte nr. 1, zo kun je obesitas gerust noemen, vindt Liesbeth van Rossum. ‘De helft van de Nederlandse bevolking heeft overgewicht, veertien procent heeft zelfs ernstig overgewicht, ofwel obesitas. Dat betekent te veel vetopslag, en dan vooral buikvet, het ongezonde vet. En vet is niet zomaar een isolerende laag blubber, zoals wel wordt gedacht. Vet is een orgaan waarin honderden soorten hormonen worden aangemaakt en dat communiceert met het brein. Heb je er te veel van, dan wordt het letterlijk ziek, net zoals een hart of lever ziek kan worden. De hormoonproductie raakt verstoord, de communicatie met het brein verloopt niet goed meer, en er ontstaat laaggradige inflammatie, omdat er ook veel ontstekingsstoffen worden gemaakt.’
En dat is niet het enige, want obesitas is ook een poortziekte. Zo’n tweehonderd andere aandoeningen kunnen erdoor veroorzaakt worden. ‘Niet alleen type 2-diabetes of hart- of vaatziekten, zoals veel mensen denken, maar ook meerdere vormen van kanker, artrose, depressie en angst en tal van chronische ziekten. We weten uit de literatuur bijvoorbeeld dat reuma-therapieën vijftig procent minder kans hebben om reumatoïde artritis in remissie te brengen als de patiënt naast reuma ook obesitas heeft. Dat komt mede door de verhoogde inflammatie door obesitas. Een succesvolle obesitasbehandeling draagt dan tevens bij aan een meer effectieve reumabehandeling.’
Nationaal Preventieakkoord
De impact van obesitas is enorm. Het is dan ook niet zo gek dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Gezondheidsraad obesitas als ziekte hebben aangemerkt. Toch wordt de ziekte in Nederland nog onvoldoende serieus genomen, constateert Van Rossum. ‘We worden met z’n allen gestimuleerd om ongezond te eten, weinig te bewegen, een stressvol leven te leiden. De kraan staat kortom wagenwijd open. Ondertussen is het bad allang volgelopen, want overgewicht en obesitas nemen epidemische vormen aan. De kraan moet dicht.’
De kraan dichtdraaien, dat is de taak van de politiek en het bedrijfsleven, stelt Van Rossum. ‘We praten dan over preventie en gezondheid, maar ook over maatschappelijke kosten. De totale kosten van overgewicht en obesitas bij volwassenen in Nederland is bijna 11.500 euro per volwassene met overgewicht/obesitas per jaar. Het wordt onbetaalbaar.’
Initiatieven zoals het Nationaal Preventieakkoord en ook het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON), de koepelorganisatie waar Van Rossum voorzitter van is, willen de maatschappelijke impact van obesitas terugdringen. Om daarin kans van slagen te hebben, is het goed om te begrijpen dat obesitas door tal van factoren kan worden veroorzaakt, legt Van Rossum uit. ‘Natuurlijk is leefstijl, ongezonde voeding, niet bewegen noem maar op, de voornaamste oorzaak. Maar ook andere factoren werken obesitas in de hand. Denk aan sociale factoren, medicatiegebruik, hormonale, psychische en genetische factoren. Soms schuilt er een medische aandoening onder.’