Moderne technologie tegen prikangst

Het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht gebruikt een robot om prikangst bij kinderen weg te nemen. De robot is ontwikkeld in samenwerking met de Hogeschool Utrecht en Vrije Universiteit Amsterdam. ‘We hebben er zo’n 3 jaar aan gewerkt’, vertelt dr. ing. Matthijs Smakman, onderzoeker aan beide instituten. ‘Op de bloedafnamepoli komen kinderen soms huilend, schreeuwend en schoppend binnen. Een extra verpleegkundige kan het kind afleiden of vasthouden, maar soms helpt dat niet en is het niet mogelijk om bloed af te nemen. Dan wordt een nieuwe afspraak gemaakt, maar dan kan het kind nóg angstiger zijn. Het levert veel stress op bij medewerkers, kinderen en ook de ouders.’

Wetenschappelijk onderzocht

Het ziekenhuis wilde daarom weten of een robot kan helpen om kinderen af te leiden en rustiger te maken tijdens het afnemen van bloed. Bij de ontwikkeling is goed nagedacht over wat de robot zou moeten kunnen, hoe dat kan worden vormgegeven en waar de robot een plek zou krijgen. Er is gekozen voor de behandelkamer, waar de robot een gesprekje kan voeren met het kind aan de hand van bijvoorbeeld het lievelingsdier of de lievelingssport. De robot kan daarbij geluiden en bewegingen maken, liedjes zingen en dansjes doen. ‘We hebben het onderzoek wetenschappelijk opgezet, met ook een vergelijking met de reguliere afleidingsmethoden zoals een handpop of een tablet’, vertelt Smakman. ‘In de eerste studie zagen we al dat kinderen met de robot vóór de prik significant minder angst hadden. Maar dat was vooral bij kinderen tussen 6 en 9 jaar. Omdat we wilden weten hoe dat kwam, zijn we bij enkele basisscholen langs geweest om met kinderen te praten over hun belevingswereld. Zo hebben we voor de robot drie scenario’s gemaakt voor verschillende leeftijdscategorieën. In de tweede studie zagen we daarmee angstreductie bij alle kinderen. Overigens worden beide studies gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift.’

Meerwaarde

Niet alleen kinderen, maar ook hun ouders zijn enthousiast over de robot. Dat is positief, want ook dat heeft een ontspannend effect op de kinderen. ‘Zij komen nu allemaal relaxter naar de prikafdeling’, aldus Smakman. ‘Veel ouders vragen dan meteen of de robot erbij kan zijn. De meerwaarde ten opzichte van afleiding met bijvoorbeeld een tablet is dat de robot fysiek in dezelfde ruimte is als het kind. Dat geeft een ander gevoel dan een poppetje op een beeldscherm.’

De afnamemedewerkers waren aanvankelijk sceptisch, weet Smakman. ‘Maar zij zien dat het werkt. Het kost hen geen extra tijd en er hoeft ook geen collega meer bij te komen. De robot is overigens nog niet uitontwikkeld. Soms valt hij om, dus hij moet nog iets stabieler worden. Daarnaast is het vermogen om zich aan te passen aan het kind nog vrij beperkt. Maar er zijn al ideeën voor bredere inzet. We zijn nu bezig met onderzoek met fysiotherapie en bewegen. Ook andere ziekenhuizen hebben interesse. De software in de robot is open source, dus voor iedereen te gebruiken. Een ziekenhuis hoeft dus alleen zelf een robot te kopen.’

VR-bril

Het Deventer Ziekenhuis gebruikt een VR-bril om kinderen met prikangst af te leiden. Dat werkt heel goed, vertelt bloedafnamemedewerker Lisette Otten. ‘De kinderen zien een virtuele wereld rond een camping, met veel natuur en dieren. Er gebeurt daar van alles. Tijdens het prikken stellen wij vragen over wat ze zien. De bewegende beelden leiden de kinderen af van het prikken.’

De afdeling was al langere tijd bezig met de vraag hoe ze kunnen omgaan met prikangst. De medewerkers zagen dat regelmatig. ‘Toen VR-brillen op de markt kwamen, zijn we ons daarin gaan verdiepen’, vervolgt Otten. ‘We zijn deze techniek gaan proberen en we zagen bij steeds meer kinderen dat het werkt. Nu bieden we het meteen aan als we merken dat een kind prikangst heeft. De meeste kinderen willen het wel, want zo’n bril is voor hen ook spannend natuurlijk. Het gebeurt ook dat een kind het niet wil, omdat het dan niet meer ziet wat er gebeurt tijdens het prikken. Maar vrijwel iedereen staat er wel voor open.’

Makkelijk inzetbaar

Ook op andere kinderafdelingen gebruikt het Deventer Ziekenhuis een VR-bril, bijvoorbeeld om een kind voor te bereiden op een operatie. Een kind kan met de bril alvast virtueel een kijkje nemen in de operatiekamer. Otten: ‘De bril is een makkelijk inzetbaar instrument. Iedereen kan ermee werken. Wij hebben een korte instructie gekregen over hoe de bril werkt en wat de kinderen zien. Daarna zijn we er zelf mee aan de slag gegaan. We gebruiken de bril soms ook bij een volwassene met prikangst. Bijvoorbeeld iemand die bang is voor naalden of in het verleden een vervelende ervaring heeft gehad met prikken. De bril zorgt er vooral voor dat men het prikken niet ziet. Achteraf horen we vaak dat dat minder stress geeft. Dat levert een goede ervaring op, waardoor men ook een volgende keer rustiger is.’