Begeleid gebruik voorkomt veel ellende later

Veel anabolengebruikers komen in eerste instantie weg met een paar kleine fysieke kwaaltjes, maar krijgen op lange termijn sneller last van hart- en vaatziekten. Lang gebruik legt tevens de eigen testosteronaanmaak zo goed als stil, met mogelijk vruchtbaarheids- en seksuele problemen als gevolg. Een huisarts zal hen vertellen te stoppen met anabolen, maar volgens Smit (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis) moet men het anabolengebruik zien als een verslaving, ook al is de keuze vaak toch rationeel. ‘Iemand die gebruikt, kan hier niet zomaar mee stoppen. Ik hoor wel eens verhalen van gebruikers die compleet verzopen zijn in het misbruik. Ze gaan zich ellendig voelen als ze stoppen en weten niet goed hoe ze daarmee moeten omgaan. Ook willen ze hun voortgang in de sportschool niet kwijtraken. Zomaar stoppen is voor hen dus geen optie. Er is een soort leegte in de gezondheidszorg waar anabolengebruikers niet gehoord of erkend worden.’ Veel mannen – het zijn vooral mannen die anabole steroïden gebruiken – gaan dan zelf dokteren. ‘Je kunt zelf verscheidene tests laten doen, en de resultaten voorleggen aan een personal trainer in de sportschool. Die vindt daar dan wat van, en over het algemeen is die mening niet deskundig en al helemaal niet medisch. De gebruikers zien echter geen alternatief. Ze weten vaak niet dat er artsen zijn die zich bekwaamd hebben in het gebruik van anabolen. Dan lopen ze dus vast. Dat is soms schrijnend om te zien.’

Balans

Smit coacht en begeleidt anabolengebruikers in studieverband op zijn ‘anabolenpoli’ in Tilburg om zo schade in de toekomst te voorkomen: een soort verantwoord gebruik, al blijft het meest verantwoorde gebruik geen gebruik. Zijn onderzoek naar begeleid gebruik is nog niet afgerond, maar hij noemt het nu al succesvol. ‘Onze eerste interim-analyse is afgerond en het staat eigenlijk als een paal boven water: je kunt mensen bewegen tot minder hoge doseringen en minder lang gebruiken. Dit heeft ongetwijfeld effect op preventie van cardiotekst vasculaire ziektes op lange termijn.’ Hij vertelt dat er binnen het domein van anabolengebruik extreme en lichte gebruikers zijn, en dat informatievoorziening vooraf en counseling onderweg helpt. Smit: ‘Het gaat om een balans tussen aan de ene kant sportprestaties en spiermassa, en aan de andere kant bewaking van de eigen gezondheid.’ 

Dat is ook het doel van mijn onderzoek: bewijzen dat dit kan en nuttig is. Als je de patiënten uitlegt dat er een optimale balans is tussen effectiviteit van de kuur en gezondheidsrisico’s, dan zijn de meesten er wel voor te porren om daar een balans in te vinden en er niet in door te slaan.’ De echte bodybuilders zijn wat lastiger te bewegen met advies. Die hebben hun competitie echt als heilig bestempeld: ‘Als je hen zegt dat ze op hun gezondheid moeten passen, zeggen sommigen dat het hen niet interesseert als ze tien jaar eerder doodgaan, de competitie heeft prioriteit. Het is een minderheid, maar zulke sporters bestaan wel.’

Lipidenprofiel verandert

Met behulp van laboratoriumdiagnostiek laat Smit de bezoekers van zijn poli zien welke parameters veranderen of verschuiven bij misbruik van anabolen. Daar kunnen zij dan zelf op reflecteren. ‘Ik kan laten zien dat het lipidenprofiel verandert en vertel welke consequenties dat op de lange termijn kan hebben. Daarmee probeer ik ze te laten inzien dat het belangrijk is het gebruik niet te lang door te zetten. Ook heb ik het laboratorium nodig om hypogonadisme al dan niet vast te stellen en om te zien hoe de hormoonspiegel en -regulering eraan toe zijn. Als mannen een hypogonadisme hebben en houden nadat ze al langduriger gestopt zijn met de middelen, laten we soms een MRI-scan van de hypofyse maken om uit te sluiten dat daar pathologie zit. Kortom, laboratoriumdiagnostiek is, naast counseling, het meest waardevolle instrument op de poli: het is hard bewijs waarover je in gesprek kunt gaan.’ Hij voegt eraan toe dat, als er inderdaad sprake is van hypogonadisme, het gebruik van medicatie vervolgens nauwlettend wordt gevolgd met behulp van regelmatig laboratoriumonderzoek.

Laboratoriumdiagnostiek is, naast counseling, het meest waardevolle instrument op de poli

Enorm consequent

Smit hoopt met zijn anabolenpoli in de toekomst meer mensen te kunnen helpen. Het is voor veel artsen nog een onontgonnen gebied; het vakgebied is nieuw en er heerst nog altijd een taboe op het gebruik van anabolen. ‘Ik ben opgeleid in Haarlem tot internist door dokter De Ronde. Dat was de eerste en tot dan toe de enige internist die zich had gespecialiseerd in het gebruik van anabole steroïden. Hij had daar al een anabolenpoli. Hij vroeg mij of ik samen wilde werken aan een onderzoeksproject, dat uiteindelijk mijn promotieonderwerp is geworden. Toen ik in Tilburg kwam werken heb ik mijn eigen spreekuur geopend.’

Smit kijkt nu of het mogelijk is om in samenwerking met de Dopingautoriteit een kliniek op te richten, waar hij in de praktijk kan brengen wat hij nu in de onderzoeksetting doet. Hij schat dat er zo’n 20.000 à 60.000 gebruikers in Nederland zijn. ‘Het zou mooi zijn als we iedereen die kampt met zijn anabolengebruik kunnen helpen en coachen. Daarom wil ik mijn kennis delen via podcasts, websites en elearning. Ik wil breed inzetten op harm reduction. Mensen gaan vaak gebruiken omdat hun vrienden gebruiken of mensen die ze kennen van de sportschool, dus als je een paar mensen bereikt, dan gaat mond-tot-mondreclame zijn werk doen.’ Overigens denkt Smit dat veel artsen in opleiding wel belangstelling hebben voor deze vorm van gezondheidszorg. ‘Mensen hangen altijd aan mijn lippen als ik erover begin. Medisch studenten die bij het anabolenspreekuur zijn, komen nog net niet hyperventilerend van enthousiasme naar buiten. Zij vinden het heel boeiend om zonder waardeoordeel te praten over het gebruik van anabole steroïden. Zij krijgen als buitenstaander een kijkje in deze wereld; dat kan best indrukwekkend zijn. Je hebt met mannen te maken die enorm consequent zijn in hun dieet en met sporten en die op zich een voorbeeldige leefstijl hebben, ondanks hun middelengebruik. Elke patiënt die ik op deze poli zie, leeft – afgezien van dat middelengebruik – gezonder dan al mijn andere patiënten bij elkaar. Dat contrast met de reguliere gezondheidszorg is ontzettend leuk en verfrissend. En fascinerend.’