Energie, water, warmte en afval van het lab onderzocht

Kolkman kwam op het onderwerp voor onderzoek uit dankzij dr. Sjef van de Leur, laboratoriumarts in het Isala Ziekenhuis en oprichter van de commissie Duurzaamheid van de NVKC. Van de Leur wilde al langer weten wat de apparatuur in zijn laboratorium betekent op het gebied van energieverbruik en CO₂-uitstoot en hoe er duurzamer gewerkt kan worden. ‘Maar dan moeten we eerst weten waar we staan. Vandaar dit onderzoek’, zegt hij. Kolkman richtte zich op het energieverbruik, waterverbruik, de warmteproductie en afvalproductie van het klinisch chemisch laboratorium (KCL). Overigens zijn in het Isala Ziekenhuis meerdere green teams actief die duurzaamheid promoten en stimuleren.

Enorme warmteproductie

Kolkman bepaalde aan de hand van informatie van de leveranciers, gebruiksaanwijzingen en input van de afdeling Medische Techniek per apparaat het energieverbruik en het waterverbruik. Vooral het enorme waterverbruik van apparaten verraste Kolkman. ‘Absurd veel’, noemt ze het. Van de Leur zegt hierover: ‘Dat is natuurlijk niet zomaar aan te passen, maar bij de keuze voor nieuwe apparatuur is dit wel een aspect om aandacht aan te besteden. Desondanks zullen onze apparaten altijd veel water verbruiken want de productie is gewoon hoog.’ Kolkman vult aan dat het water dat gebruikt wordt om apparatuur te koelen geen schoon kraanwater of demiwater hoeft te zijn, maar een aparte waterstroom is niet zomaar voorhanden. Bij nieuwbouw kan daar weer wél aan gedacht worden.

De warmteproductie bracht Kolkman op een vergelijkbare manier als het energieverbruik en waterverbruik in kaart. Ook de enorme warmteproductie van de apparatuur verraste haar. ‘Daar wordt niets mee gedaan, terwijl het een nuttige vorm van energie is. Wanneer de restwarmte gebruikt zou kunnen worden binnen het ziekenhuis, zal dit energieverbruik en daarmee kosten besparen. Dit kan in de vorm van warme lucht om bijvoorbeeld ruimtes te verwarmen of door het verwarmen van water. De restwarmte kan ook via het warmtenetwerk van Zwolle bijdragen aan de stadsverwarming. In bestaande gebouwen is zoiets overigens nog moeilijk te implementeren, maar als er sprake is van nieuwbouw, dan kan met deze optie rekening worden gehouden.’ 

Bloody Serious

Het gaat in het laboratorium natuurlijk om meer dan de apparatuur als je kijkt naar duurzaamheid. Er worden immers ook ontzettend veel buisjes, naalden en reagentia gebruikt, en die gaan allemaal weg. Kolkman: ‘Je kunt je afvragen of al dat afval op de juiste manier wordt verwerkt. Materiaal dat bijvoorbeeld in contact is geweest met patiëntmateriaal, gaat bij het besmette afval, net als verband. Het laten ophalen en verwerken van speciaal ziekenhuisafval is vele malen duurder dan het laten ophalen van restafval; afvalverwerkingsbedrijven verdienen aan speciaal ziekenhuisafval. Zij geven van veel materiaal aan dat het bij dat speciale afval thuishoort, maar is dat ook echt zo?’ Van de Leur vult aan: ‘Thuis gooi je verband en pleisters ook gewoon in de prullenbak.’

Voor haar onderzoek bezocht Kolkman een bedrijf in Lelystad dat pvc recyclet. Dit bedrijf werkt aan een project met de naam The Bloody Serious Project en wil schoon – dus niet besmet – pvc-afval van ziekenhuizen gaan inzamelen om te recyclen tot nieuwe producten. ‘Wereldwijd wordt dit al veel gedaan, maar hier in Nederland gebeurt dit nog slechts op kleine schaal. Om dit mogelijk te maken, moet hier bij de inkoop al rekening mee worden gehouden. Veel materialen hebben een mix van grondstoffen. Dit maakt recycling moeilijk. Het bedrijf in Lelystad wil lijsten opstellen voor afdelingen inkoop, waarop producten staan die gemakkelijker te recyclen zijn. Ziekenhuizen kunnen met deze lijst in de hand inkopen.’ Op het gebied van inkoop kan dus al veel worden gedaan aan afvalrecycling. Dat afval moet dan wel op de juiste manier ingezameld en opgehaald worden; dat klinkt vaak simpeler dan het is. Kolkman: ‘Het is vaak te duur om plastic apart in te zamelen en te laten verwerken. Bij particulieren wordt dat gesubsidieerd, maar bedrijven betalen er veel geld voor. Als het je een paar ton extra kost, ga je geen afval scheiden. De overheid zou hier eigenlijk iets voor moeten regelen.’

Dr. Sjef van de Leur:

Voor veel mensen, en voor ons ook, is alles nieuw en moet er nog veel uitgezocht worden

Te weinig bewustzijn

Uiteraard kregen ook de medewerkers van het laboratorium gelegenheid hun mening te geven voor het onderzoek van Kolkman: medewerkers van het KCL in het Isala Ziekenhuis en leden van de NVKC kregen vragen voorgelegd over duurzaamheid en ze kregen de vraag of ze ideeën hebben hoe hun laboratorium kan verduurzamen. Uit de enquêtes bleek dat ruim driekwart van de medewerkers van het KCL van het Isala Ziekenhuis tijdens de opleiding geen kennis over duurzaamheid heeft opgedaan. Meer dan de helft is niet bekend met de Green Deal en nog geen 9 procent van de respondenten vindt dat er voldoende aandacht voor duurzaamheid is binnen het Isala Ziekenhuis. Uit de opmerkingen blijkt wel dat er de laatste tijd steeds meer aandacht is voor duurzaamheid, maar dat er nog te weinig bewustzijn is onder de medewerkers. Wel is men bereid om te investeren in duurzaamheid. Ook voor de NVKC-leden geldt dat de overgrote meerderheid tijdens de opleiding niets aangeboden kreeg over duurzaamheid. Over de duurzaamheid binnen hun eigen laboratoria zijn de mening verdeeld, waarbij de meerderheid neigt naar de negatieve kant. De bereidheid om te verduurzamen is grotendeels positief, maar neemt af naarmate er meer verwacht wordt op het gebied van andere werkwijzen of het investeren in extra werk of tijd.

Deze uitkomsten verbazen Van de Leur niet. ‘De commissie Duurzaamheid van de NVKC is nog niet zo lang geleden van start gegaan. We geven inmiddels steeds meer ruchtbaarheid aan onze ideeën en doelen. Voor veel mensen, en voor ons ook nog steeds, is alles nieuw en moeten we nog veel uitzoeken. Maar dat komt wel. Dat het thema van het najaarssymposium Duurzaamheid is, is een mooie start.’