‘Gezondheidszorg heeft grote impact op klimaat en milieu’

Steeds meer mensen zijn zich bewust van de impact van de gezondheidszorg op klimaat en milieu. Zo zorgt de gezondheidszorg voor een flink deel van de uitstoot van CO₂. ‘Uit onderzoek is gebleken dat dat vooral wordt veroorzaakt door gebouwen in de zorg en mobiliteit van medewerkers en patiënten’, vertelt Schepens. ‘Er is bovendien veel afval, verspilling en er wordt vaak gewerkt met disposables. Veel zorgverleners zoals huisartsen, specialisten, tropenartsen en OK-personeel hebben zich de afgelopen jaren verenigd om de zorg te vergroenen. Er ontstonden ook appgroepen rond het thema duurzaamheid. In coronatijd kwam het idee om eens met elkaar in contact te komen via een digitaal overleg. Dat werd een ZOOM-bijeenkomst, die feitelijk de start werd van de Groene Zorg Alliantie.’

Jonge én oude zorgmedewerkers

De alliantie bestaat sinds 2021. De deelnemende partijen vertegenwoordigen allemaal (toekomstig) zorgprofessionals die zich inzetten voor vergroening van de zorg. De partijen zijn opgedeeld in werkgroepen, commissies en green teams. Commissies en werkgroepen zijn breed opgezet, zoals De Duurzame Verpleegkundige van (opleiders van) verpleegkundigen of de commissie De Groene Huisarts. Green teams bevinden zich binnen één instelling, bijvoorbeeld Groene IC- of OK-teams in verschillende ziekenhuizen of het Green Lab van GGD Amsterdam. ‘We begonnen met zo’n twaalf commissies, maar dat zijn er nu al ongeveer 35’, laat Schepens weten. ‘Bovendien zijn er al meer dan honderd Green Teams.’ Schepens vindt het bijzonder dat in opleidingen tot nu toe nauwelijks aandacht was voor duurzaamheid. Het wordt nu wel langzaam opgenomen in de verschillende curricula, vertelt zij. Toch zijn het vooral de aankomend en jonge zorgmedewerkers die met het thema begaan zijn. ‘Zij zijn nieuw in de gezondheidszorg en kijken met een frisse blik naar processen en manieren van werken. Daardoor zien zij sneller hoe het ook anders kan. Maar gelukkig willen ook oudere zorgmedewerkers zich inzetten voor verandering. Ook hen hebben we nodig, want zij hebben meer ervaring en zitten vaak op posities waar zij het verschil kunnen maken. Zo kan verandering bottom up plaatsvinden of juist van bovenaf.’

Laboratoria

Ook in laboratoria speelt duurzaamheid een steeds grotere rol, bijvoorbeeld wat betreft hoeveelheden afval en de verwerking daarvan. Een van de partijen in de alliantie is Green Labs NL, een initiatief van onderzoekers uit het biomedisch veld (zowel klinische als onderzoekslaboratoria). Green Labs richt zich op duurzaamheidsvragen rond laboratoriummaterialen, apparatuur en procedures, data-analyse en werkklimaat. Recent heeft ook de NVKC-commissie Duurzaamheid zich aangesloten bij de alliantie.

Schepens licht met een voorbeeld toe dat initiatieven niet altijd ingewikkeld hoeven te zijn: ‘Veel laboratoria bewaren materiaal van onderzoek en van patiënten. De vriezers daarvoor staan standaard op -80 graden, maar in het Radboudumc in Nijmegen zijn enkele vriezers naar -70 graden gezet. Dat levert enorm veel energiebesparing op. Dit laat zien dat het ook kan lonen om protocollen kritisch te bekijken en na te gaan wat anders of efficiënter kan. Sommige aanpassingen kun je bij wijze van spreken morgen al uitvoeren.’

Samenwerking

De alliantie werkt ook samen met mensen van buiten de zorg. Bijvoorbeeld kunstenares Maria Koijck uit Groningen, die in haar projecten werkt met afval. Zij heeft een borstamputatie ondergaan en heeft een indrukwekkende video gemaakt van al het afval dat daarvoor nodig was. De video was te zien tijdens het tweede Groene Zorg Festival op 23 september jongstleden. Het festival was een groot succes: het eerste festival vorig jaar had 150 aanmeldingen, dit jaar was dat al vijf keer zoveel. Schepens werkt tevens als adviseur Duurzaamheid bij zorgverzekeraar VGZ. Ook daar wil ze contact leggen met zorgverleners over duurzamer werken. ‘Branche-organisatie Zorgverzekeraars Nederland heeft van duurzaamheid een speerpunt gemaakt. Daarop gaan zorgverzekeraars samenwerken in plaats van concurreren. Ook met zorgaanbieders zal op dit punt worden samengewerkt. Alle partijen hebben elkaar nodig voor groene initiatieven. Vanuit VGZ willen we ziekenhuizen helpen, onder andere door goede voorbeelden aan te dragen.’

Sommige aanpassingen kun je bij wijze van spreken morgen al uitvoeren

Meer gelijkheid

De Groene Zorg Alliantie is sinds 2021 al flink gegroeid. Toch is het doel voor de langere termijn niet om steeds groter te worden, vertelt Schepens. ‘Feitelijk willen we in 2050 overbodig zijn. We hopen dat het dan vanzelfsprekend is om duurzaam te werken. Niet alleen voor gezondheid en welzijn in Nederland, maar vooral ook voor leefbaarheid voor minder bedeelden elders op de wereld. Veel landen hebben last van uitstoot en vervuiling door welvarende landen, terwijl zij daar zelf relatief weinig aan bijdragen. Veel zorgverleners en ook patiënten maken zich daar druk over, ook omdat zij zien dat veel afval uit de Westerse wereld in Afrikaanse en Aziatische landen terechtkomt.’ Daarom werkt de alliantie aan wereldwijd meer gelijkheid in gezondheid en welzijn. Dat gebeurt door alle commissies en green teams met elkaar te verbinden en zo alle beschikbare kennis te delen. Schepens: ‘Onze bijeenkomsten hebben een thema, bijvoorbeeld werken met herbruikbare materialen in plaats van disposables. Hoe doe je dat, en hoe neem je mensen op de werkvloer hierin mee? We willen bovendien onze stem naar de politiek en de maatschappij laten horen. We willen, ook naar patiënten, meer bewustwording creëren dat de zorg vervuilend is. Daar willen we gezamenlijk iets aan doen.’ 

Meer informatie: groenezorgalliantie.com.